Cây Dừa Cạn

Cây dừa cạn được trồng để làm cảnh phổ biến ở nước ta nhờ vẻ đẹp cuốn hút, nổi bật. Bên cạnh đó, loài cây này cũng đồng thời là một vị thuốc quý trong Đông y với nhiều công dụng như phục hồi da do bỏng, zona thần kinh, hỗ trợ điều trị ung thư, tiểu đường, cân bằng huyết áp,…

Mô tả cây dừa cạn và những thông tin tổng quan

Cây dừa cạn là loài cây quen thuộc, xuất hiện phổ biến nhất ở khu vực nông thôn. Một số thông tin về loài này như sau:

• • Tên gọi khác: cây bông dừa cạn, trường xuân, hoa hải đằng.

• • Danh pháp trong khoa học: Catharanthus roseus (L.) G.Don

• • Thuộc họ: Trúc đào (tên khoa học là Apocynaceae)

Cây dừa cạn có mấy lá mầm? Những đặc điểm thực vật nổi bật

Cây bông dừa thường mọc hoang ở nhiều nơi, tuy nhiên không khó để có thể nhận biết được loài cây này nhờ những đặc điểm nổi bật dưới đây:

• • Là loài cây hai lá mầm, thân thảo, nhỏ, thấp, chiều cao trung bình chỉ khoảng từ 40 – 80cm. Dừa cạn không mọc đơn lẻ mà thường phát triển thành những đám lớn.

• • Lá cây mọc đơn lẻ, đối xứng với nhau và có màu xanh mướt. Mỗi phiến lá có hình trứng thuôn dài khoảng 3 – 8cm, rộng 1 – 2.5cm, hai mặt lá nhẵn, bóng, không có gai hoặc lông.

• • Hoa dừa cạn có màu sắc rất đa dạng như trắng, đỏ hay hồng, mọc đơn dộc từ các kẽ lá và có mùi thơm đặc trưng. Mỗi bông hoa gồm có 5 cánh nhỏ, mỏng, mềm mịn như nhung, nở rộ quanh năm.

• • Quả của cây nhỏ, chỉ khoảng vài mm, bên trong có chứa nhiều hạt nhỏ, màu nâu nhạt.

• • Rễ cây thuộc dạng rễ chùm, nằm nông trên mặt đất.

Cây dừa cạn mọc ở đâu phổ biến?

Với sức sống mạnh mẽ, cây bông dừa mọc hoang ở rất nhiều nơi khác nhau như bãi cỏ hoang, bìa rừng, bờ ruộng, sông suối,… và phát triển tốt nhất ở những khu vực ẩm. Hiện nay, số lượng loài cây này được tìm thấy nhiều nhất ở các quốc gia có khí hậu nhiệt đới ẩm như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc,… và cả Việt Nam.

Tại Việt Nam, dừa cạn tập trung nhiều ở khu vực đồng bằng tại các tỉnh thuộc khu vực Miền Trung và đồng bằng Sông Cửu Long. Với vẻ đẹp cuốn hút và công dụng chữa bệnh tuyệt vời, cây dừa cạn được trồng nhiều ở các hộ gia đình, vườn thảo dược để làm cảnh và thu hái làm dược liệu.

Thu hái và sơ chế

Cây bông dừa cạn phát triển và ra hoa quanh năm, vì thế có thể khai thác vào mọi thời điểm trong năm. Tuy nhiên cần thu hái ở những khu vực có nhiều ánh sáng, sạch sẽ, thoáng và chỉ lấy những cây không bị sâu bệnh để có chất lượng dược liệu tốt nhất.

Trong y học, các bộ phận được sử dụng để làm thuốc là rễ, thây và lá của cây bởi chúng chứa nhiều dược chất tốt cho sức khỏe.

Sau khi hái về, thảo dược có thể dùng luôn hoặc phơi, sấy khô để sử dụng lâu dài. Công đoạn làm khô như sau:

• • Rửa sạch dược liệu, loại bỏ đất cát, tạp chất và cỏ dại.

• • Rải đều ra các tấm đựng mỏng, thoáng khí và đặt chúng cao hơn khỏi mặt đất tránh bụi bẩn.

• • Phơi trực tiếp dưới nắng hoặc sấy với nhiệt độ khoảng 70 – 70 độ C đến khi khô hoàn toàn.

• • Sau khi thu được dược liệu khô thì bảo quản trong các lọ hoặc túi bóng kín, để nơi khô ráo, thoáng mát.

Cây dừa cạn có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Các tác dụng cây dừa cạn đã không còn là ẩn số mà được chứng minh rõ ràng bởi nền y học hiện nay. Những thông tin dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về công dụng của cây dừa cạn trị bệnh gì.

Theo y học cổ truyền

Các danh y nổi tiếng nhận định cây dừa cạn là vị thuốc có tính mát, vị đắng có nhiều tác dụng như tiêu thũng, trị viêm, hoạt huyết, thông tiểu, hạ huyết áp. Đồng thời chủ trị các chứng gồm: tiêu hóa kém, kiết lỵ, đái tháo đường, tiểu tiện khó khăn, huyết áp cao, bỏng da, an thần, hỗ trợ điều trị ung thư,…

Theo y học hiện đại

Rất nhiều nghiên cứu về thành phần dược chất có trong cây thuốc dừa cạn đã được tiến hành. Theo các kết quả, loài cây này chứa các chất điển hình tốt cho sức khỏe như alkaloid, catharanthin, vindoline, prin, vinblastine,… Các hoạt chất này mang đến nhiều công dụng phải kể đến như:

• • Ngăn ngừa quá trình hình thành và phát triển của các tế bào ác tính.

• • Đào thải độc tố, cholesterol xấu trong máu, giúp da căng trẻ.

• • Lợi tiểu, cân bằng huyết áp và đường huyết, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.

• • An thần, giảm căng thẳng, ức chế thần kinh, chữa mất ngủ.

• • Trị bỏng nhẹ, zona thần kinh.

Những bài thuốc từ cây dừa cạn hiệu quả nhất

Trong Đông y, dừa cạn được sử dụng theo nhiều cách khác nhau để khai thác công dụng một cách hiệu quả. Ngay sau đây, chúng tôi xin chia sẻ những cách dùng phổ biến, an toàn cho người dùng.

Bài thuốc chữa mất ngủ, giảm căng thẳng, mệt mỏi

• • Chuẩn bị: thân dừa cạn khô đã sao vàng 20gr, hạt muồng sao đen, lá vông nem mỗi vị 12gr.

• • Đem dược liệu sắc kỹ cùng với nước và dùng trước khi đi ngủ khoảng 30 – 60 phút.

Thực hiện bài thuốc mỗi ngày một lần, kiên trì trong thời gian dài sẽ giúp người dùng cải thiện chất lượng giấc ngủ. Tuy nhiên không nên sắc cùng với quá nhiều nước (chỉ khoảng 300ml) để tránh đi tiểu đêm.

Bài thuốc chữa chứng tiêu khát

Với những người thường xuyên tiểu tiện nhiều lần, hay khát, háo nước có thể dùng một trong hai bài thuốc sau đây:

• • Bài thuốc 1: Chuẩn bị 10gr bông dừa, 20gr dây thìa canh sắc cùng với 1 lít nước. Đun đến khi cô cạn còn khoảng 3 bát con nước thì chắt lấy phần nước thuốc và chia thành 3 lần uống trong ngày. Nên uống nước thuốc khi còn ấm và sau khi ăn từ 15 – 20 phút.

• • Bài thuốc 2: Dùng 16gr rau dừa cạn, ngũ vị, đan bì mỗi vị 10gr, thạch hộc, khởi tử, khiếm thực, củ mài, sơn thù nhục mỗi vị 12gr cùng với cát căn 20gr. Sau đó mang tất cả dược liệu sắc với 600ml đến khi còn lại nửa lượng nước thì tắt bếp. Chia thành 2 bữa uống trong ngày và sử dụng liên tục trong vòng 7 ngày.

Bài thuốc chữa lỵ do trực khuẩn

• • Chuẩn bị: dừa cạn đã sao vàng hạ thổ, đinh lăng, rau má, lá khổ sâm, cỏ mực, cỏ sữa mỗi vị 20gr và hoàng liên, chi tử mỗi vị 10gr.

• • Sắc các dược liệu trên với 600ml nước, đun dưới lửa nhỏ đến khi cô cạn còn một nửa thì chắt lấy nước. Phần nước thuốc thu được chia thành 3 bữa dùng trong ngày.

Sử dụng liên tục kéo dài trong vòng 5 ngày sẽ giúp cải thiện các triệu chứng rõ rệt.

Bài thuốc chữa bế kinh

Bài thuốc này giúp chữa trị các triệu chứng như đau bụng dưới, căng đầy, mặt đỏ, hay cáu gắt. Các bước thực hiện bài thuốc đơn giản như sau:

• • Dược liệu gồm có: cây dừa cạn, trạch lan mỗi vị 16gr, tô mộc 20gr, 8gr chỉ xác, 10gr nụ hoa hồng và hương phụ, nga truật mỗi vị 12gr.

• • Đem các dược liệu sắc với 500ml nước, đun đến khi còn khoảng 300ml thì tắt bếp, lọc bỏ bã chắt lấy phần nước thuốc. Chia thành 2 lần uống trong ngày và nên sử dụng khi nước thuốc còn ấm.

Bài thuốc chữa bỏng nhẹ trên da

• • Chuẩn bị: một nắm lá dừa cạn tươi, rửa sạch, ngâm với nước muối loãng khoảng từ 5 – 10 phút.

• • Giã nát dược liệu và đắp lên vết bỏng, cố định trong khoảng 15 – 20 phút.

• • Thực hiện mỗi ngày từ 2 – 3 lần cho đến khi vùng da tổn thương lành lại.

Tuy nhiên, người dùng cần lưu ý khi sử dụng bài thuốc này, chỉ nên dùng cho những vết bỏng nhẹ, diện tích nhỏ và không bị trầy xước lớp da bên ngoài. Nếu vết bỏng ở mức độ nặng hơn cần tìm đến các cơ sở y tế để khám chữa kịp thời tránh để da bị nhiễm trùng.

Bài thuốc giúp hạ huyết áp

• • Chuẩn bị: dừa cạn, cỏ xước mỗi vị 160gr, cam thảo đất 140gr, đỗ trọng 120gr, chi tử 100gr, lá đinh lăng 180gr cùng với 150gr hoa hòe.

• • Đem tất cả dược liệu trên sao vàng hạ thổ rồi tán vụn, bảo quản trong các lọ kín, tránh không khí ẩm.

• • Sau đó, mỗi ngày lấy 40gr hỗn hợp dược liệu trên hãm với 1 lít nước sôi, ủ trong vòng 10 phút là có thể sử dụng và có thể uống thay nước uống hàng ngày.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư

• • Dược liệu gồm: cây bông dừa 15gr, xạ đen 30gr.

• • Đun dược liệu với 1 lít nước đến khi còn 2/3 thì chắt lấy nước thuốc, chia thành 3 bữa uống trong ngày và tốt nhất nên dùng sau khi ăn no 30 phút.

Bài thuốc điều trị viêm gan, xơ gan

• • Chuẩn bị: bông dừa, diệp hạ châu mỗi vị 10gr, cà gai leo 30gr.

• • Sao vàng dược liệu trên rồi sắc cùng với nước.

Mỗi ngày uống một thang và kiên trì sử dụng trong thời gian nhất định sẽ giúp bệnh tình chuyển biến tích cực.

Bài thuốc điều trị zona thần kinh

• • Chuẩn bị: hạ thảo khô, cây dừa cạn sao vàng hạ thổ, cam thảo đất, thổ linh, nam tục đoạn mỗi vị 16gr, chi tử, bạch linh mỗi vị 10gr và kinh giới 12gr.

• • Mang tất cả các nguyên liệu sắc 3 lần với khoảng 500ml nước. Mỗi lần nước thuốc thu được thì uống khi còn ấm.

Thực hiện bài thuốc đều đặn hàng ngày đến khi khỏi hẳn thì ngừng.

Những lưu ý khi sử dụng cây dừa cạn để chữa bệnh

Dù là dược liệu lành tính nhưng người dùng vẫn cần lưu ý những điều dưới đây để sử dụng dừa cạn an toàn, hiệu quả.

• • Những đối tượng không nên sử dụng dược liệu: người huyết áp thấp, hay tụt huyết áp, phụ nữ mang thai và đang cho con bú.

• • Tuyệt đối không được lạm dụng dược liệu bởi có thể dẫn đến một số tác dụng phụ của cây dừa cạn như táo bón, giảm lượng bạch cầu, nôn ói, rụng tóc, chán ăn,… thậm chí là tử vong. Các chuyên gia khuyến cáo mỗi ngày chỉ nên dừng lại dưới 50gr.

• • Tuyệt đối tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ, không điều chỉnh liều lượng hay thêm bất cứ dược liệu nào khác vào bài thuốc.

• • Nếu thấy những dấu hiệu bất thường sau khi sử dụng dược liệu cần ngưng sử dụng và thăm khám tại các cơ sở y tế.

Trên đây là những thông tin chi tiết về vị thuốc cây dừa cạn chữa bệnh gì cũng như cách dùng, lưu ý khi sử dụng.